Między 5. a 20. rokiem życia z mózgu wycinane jest – pod wzg. neurobiologicznym, a nie fizjologicznym – wszystko, co zbędne. W tym okresie mózg jest w ciągłej przebudowie. Nastolatek kładzie się spać z innym mózgiem niż ten, z którym budzi się następnego dnia rano!
Znakomity wykład dr. Marka Kaczmarzyka, neurodydaktyka z Uniwersytetu Śląskiego, na temat dojrzewania mózgu i jego wpływu na zachowanie nastolatków, odbył się w sobotę 29 października 2016 r. na Wydziale Fizyki Uniwersytetu w Białymstoku. Ponieważ temat może zainteresować wiele osób, dzielimy się z Państwem najważniejszymi tezami i informacjami, przedstawionymi podczas wykładu.
O ZAPAMIĘTYWANIU:
- Mózg człowieka jest motywowany do zapamiętywania wtedy, gdy informacja jest bezpośrednio użyteczna. Gdy nie potrafimy określić jej użyteczności, zapominamy tę informację.
- Nasze mózgi uwielbiają działać, za to nie cierpią dat, schematów i wykresów. Hipokamp – część mózgu odpowiedzialna za pamięć – uwielbia nowości. Wspiera ich zapamiętywanie, wykorzystując tzw. układ nagrody. Bardzo też lubi, gdy jesteśmy zaskakiwani. To dlatego łatwiej nam zapamiętać dowcip z dobrą puentą niż… definicję z fizyki. Ta druga jest po prostu wyjątkowo przewidywalna.
- Hipokampy uwielbiają też opowieści, zwłaszcza o ludziach. Dlatego najważniejszą informacją jest plotka – aż ¾ kory mózgowej służy do analizowania opowieści o człowieku. Jesteśmy mistrzami świata w przetwarzaniu i analizowaniu informacji o drugim osobniku tej samej populacji. Już sześciodniowe niemowlę rozpoznaje twarz od nie-twarzy.
- Nasz hipokamp natomiast kompletnie ignoruje słupki, wykresy, schematy – czyli to, czym chętnie posługuje się nowoczesna szkoła.
O KOSZTACH UTRZYMANIA MÓZGU:
- U dorosłego człowieka układ nerwowy zużywa aż 20 proc. całej dostarczanej organizmowi energii – choć stanowi tylko 2 proc. masy ciała. Mózg pięciolatka zużywa 50 proc. energii całego organizmu! To czas, kiedy mózg człowieka jest najbardziej kreatywny.
- Gdyby nasze dzieci chciały się rodzić z mózgami tak dojrzałymi, jak dojrzałe są w tym momencie mózgi młodych innych gatunków, to przy porodzie zabiłyby swoje matki. A ciąża trwałaby 21 miesięcy! Dlatego rodzimy się, gdy rozwój mózgu nie jest jeszcze w pełni zakończony.
O TYM, DLACZEGO NASTOLATEK NIE MOŻE BYĆ RACJONALNY:
- Między 5. a 20. rokiem życia z mózgu wycinane jest – pod wzg. neurobiologicznym, a nie fizjologicznym – wszystko, co zbędne. W tym okresie mózg jest w ciągłej przebudowie. Nastolatek kładzie się spać z innym mózgiem niż ten, z którym budzi się następnego dnia rano! To efekt intensywnej zmiany struktury systemu przetwarzającego informacje, tzw. wycinka konektywna – i nie ma sposobu, by ten proces uległ przyspieszeniu.
- Jako ostatnia w mózgu człowieka dojrzewa kora czołowa – siedlisko naszej świadomości, odpowiedzialne za racjonalne decyzje i racjonalne zarządzanie emocjami. W trakcie dojrzewania znika z niego aż 85 proc. wszystkich połączeń. To najbardziej intensywny obszar rozwoju. Aż do zakończenia tych przemian człowiek ma dysfunkcję w obszarach – świadomości i racjonalności. Oto neurobiologiczne podłoże problemów większości nastolatków.
- Przeciętny nastolatek nie podejmie racjonalnej decyzji - bo nie jest do tego neurologicznie zdolny.
O IRONICZNYCH UŚMIECHACH NASTOLATKÓW:
- Młodzi ludzie mają mocno ograniczoną umiejętność odczytywanie emocji na podst. wyrazu twarzy oraz panowania nad własnym wyrazem twarzy. Ich kompetencja w tym zakresie to tylko 1/3 kompetencji dorosłego. To właśnie efekt niedojrzałości płatów przedczołowych mózgu. Stąd doskonale znane rodzicom i nauczycielom ironiczne uśmiechy, rozmaite grymasy, czy „gradowa chmura” na twarzy. Nastolatki nie wiedzą, że je mają!
O RYTMIE DNIA NASTOLATKÓW, CZYLI DLACZEGO MŁODZI ZASYPIAJĄ DOPIERO O 3. W NOCY:
- U nastolatków zmienia się też dobowy rytm wydzielania melatoniny – hormonu relaksacyjnego, odpowiedzialnego także za zasypianie i sen. U dorosłego melatonina zaczyna się wydzielać ok. godz. 21, największy jej poziom jest w organizmie w godz. 24 -3 w nocy, potem spada i ok. 6. rano dorosły się powoli wybudza, bo melatonina znika z organizmu. Tymczasem u nastolatka jest zupełnie inaczej. Do godz. 24 melatonina nie wydziela się w ogóle – dlatego nie chce mu się spać. Czas zasypiania to okres między 24. a 3. w nocy, a najgłębszy sen trwa od 3. w nocy do 6. rano. Kiedy nastolatek przychodzi na godz. 8 do szkoły – to czuje się tak samo, jakby dorosły przyszedł do pracy na 4. rano – jest naprawdę mało przytomny.
- Do 3. roku życia człowiek nie ma żadnego swojego rytmu dobowego, przejmuje rytm od matki. Żeby mieć spokojnego niemowlaka, musimy mieć więc spokojną matkę.
Przygotowała: Anna Mierzyńska, UwB
