Uniwersytet w Białymstoku w 2017 roku kończy dwadzieścia lat!

Uniwersytet w Białymstoku został utworzony mocą ustawy z dnia 19 czerwca 1997 roku jako trzynasty uniwersytet w Polsce. Powstał w wyniku przekształcenia Filii Uniwersytetu Warszawskiego w Białymstoku.

Solidne podstawy

Filia UW, działająca w Białymstoku od 15 lipca 1968 roku, pozostawiła UwB solidny  fundament – pracownicy, studenci, badania naukowe, sukcesy, kilka własnych budynków. Filia najpierw działała pod nazwą: Wyższa Szkoła Nauczycielska. Było to trzyletnie studium zawodowe, składające się z trzech Wydziałów: Humanistycznego, Matematyczno-Przyrodniczego i Nauczania Początkowego. Wkrótce dołączyło do nich Zawodowe Studium Administracji jako oddział Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego.

Obowiązki organizatora/szefa powierzono doc. Eugeniuszowi Niczyporowiczowi z Politechniki Białostockiej (wówczas Wyższej Szkoły Inżynieryjnej), a funkcję zastępcy – mgr. Antoniemu Konarzewskiemu z I Studium Nauczycielskiego. Udało się zorganizować studia na wszystkich przewidzianych kierunkach trzech Wydziałów WSN i ZSA oraz przyjąć 515 słuchaczy.

Dzięki systematycznemu rozwojowi, w roku akademickim 1972/1973 nastąpiła zasadnicza zmiana i WSN, z instytucji zawodowej, przekształciła się w uczelnię uniwersytecką z prawem nadawania tytułu magistra. Kierownictwo Filii powierzono prof. Andrzejowi Jezierskiemu, a funkcję zastępcy - doc. Jerzemu Niemcowi. Docent Eugeniusz Niczyporowicz, pierwszy szef, objął stanowisko zastępcy prorektora Uniwersytetu Warszawskiego ds. Filii w Białymstoku.

Po ponownej reorganizacji utworzono trzy wydziały: Humanistyczny, Matematyczno-Przyrodniczy i Administracyjno-Ekonomiczny. Powołano również międzywydziałowe jednostki organizacyjne: Studium Praktycznej Nauki Języków Obcych, Studium Wojskowe, Studium Wychowania Fizycznego i Sportu, Zakład Nowych Technik Nauczania i Zakład Praktyk Pedagogicznych oraz Bibliotekę. 

Dynamika rozwoju Filii była niezwykle szybka. W 1977 roku powstał kolejny wydział – Pedagogiki i Psychologii, a na studiach dziennych i zaocznych kształciło się już blisko 5 tysięcy osób. Nastąpił również wzrost liczby pracowników naukowo-dydaktycznych. Pierwsze grono nauczycieli akademickich Filii składało się z: jednego docenta, czterech doktorów i 25 magistrów. W 1978 roku na pełnych etatach było zatrudnionych już 280 nauczycieli akademickich, w tym 37 profesorów i docentów oraz 83 doktorów.

Filia w tamtych latach aktywnie uczestniczyła m.in. w pracach nad zasobami biologicznymi i ochroną przyrody w Arktyce. Realizowała też badania związane z regionem podlaskim, np. odnoszące się do spraw organizacyjno-prawnych prostych form kooperacji w rolnictwie, a także systemu zaopatrzenia wsi w maszyny rolnicze. Prowadziła również badania historyczne nad społeczeństwem północno-wschodnich ziem polskich.

Droga do samodzielności

Intensywny rozwój Filii spowodował, że jubileusz dwudziestopięciolecia obchodzony był pod hasłem: „Na drodze do samodzielności”. Perspektywa usamodzielnienia się była coraz bardziej realna, gdyż jednostka coraz bardziej rozwijała się. 

W czerwcu 1990 roku powstał kolejny wydział − zarządzeniem rektora UW przekształcono Instytut Prawa w Wydział Prawa. Filia stała się w tym czasie największą wyższą szkołą w północno-wschodnim regionie Polski. Dlatego Komisja Senacka ds. Filii UW w Białymstoku zwróciła się z prośbą do rektora i Senatu o aktywne współdziałanie w pracach przekształcenia Filii w samodzielny uniwersytet.

Uznano, iż samodzielny Uniwersytet w Białymstoku może być ośrodkiem międzynarodowych badań porównawczych i ma szansę kształcenia w duchu przenikania i uzupełniania się kultur graniczących ze sobą regionów oraz uznania i kultywowania ich tradycji. Ideę uniwersytetu, będącego „pomostem kulturowym”, uznano za sprawę priorytetową. Zyskała ona akceptację władz miasta i regionu, polityków, grona profesorów i pracowników Filii oraz środowiska akademickiego innych szkół wyższych Białegostoku.

Powołanie UwB

19 czerwca 1997 roku Sejm Rzeczypospolitej uchwalił ustawę powołującą z dniem 1 października 1997 roku Uniwersytet w Białymstoku.

Ustawa stanowiła, iż siedzibą Uniwersytetu jest Białystok, nadzór nad Uniwersytetem sprawuje Minister Edukacji Narodowej, tworzy się z Filii Uniwersytetu Warszawskiego w Białymstoku i obejmuje jej mienie oraz inne prawa majątkowe. Pracownicy Uniwersytetu Warszawskiego zatrudnieni w białostockiej Filii stają się pracownikami Uniwersytetu w Białymstoku, a studenci Uniwersytetu Warszawskiego studiujący w Filii w Białymstoku zostają studentami Uniwersytetu.

Statut Uczelni został uchwalony 8 lipca 1998 roku na posiedzeniu Senatu Uniwersytetu w Białymstoku. Jednym z najistotniejszych był punkt, w którym stwierdzano, że Uniwersytet jest społecznością akademicką nauczycieli akademickich, studentów oraz pracowników niebędących nauczycielami akademickimi, kierowaną przez jego organy kolegialne i jednoosobowe. Uchwalono, iż podstawowym kierunkiem działalności jest kształcenie oraz prowadzenie badań naukowych w zakresie nauk ekonomicznych, humanistycznych, matematyczno-przyrodniczych i prawnych. Określono wygląd godła UwB. Uchwalono, że świętem Uniwersytetu jest dzień 10 października – data pierwszej inauguracji roku akademickiego. Zgodnie ze Statutem, organami jednoosobowymi Uniwersytetu są rektor i dziekani, których kadencja została określona na 3 lata, rozpoczyna się 1 września roku wyborów i kończy 31 sierpnia.

Duma i rozwój

W okresie organizacji Uniwersytetu funkcję rektora pełnił prof. dr hab. Adam Jamróz – prawnik i politolog. Zdecydowana większość elektorów opowiedziała się za przedłużeniem jego kadencji i to on został pierwszym rektorem samodzielnej uczelni. Stanowisko prorektora ds. nauki powierzono prof. drowi hab. Andrzejowi Maziewskiemu – fizykowi, zaś prof. dr hab. Jerzy Niemiec – pedagog, został prorektorem ds. ogólnych. Stanowisko prorektora ds. dydaktycznych nadal sprawował dr hab. Michał Gnatowski, prof. UwB. Ta pierwsza kadencja nowo wybranych władz Uczelni była skrócona i trwała do 30 września 1999 roku.

Rektor za jedną z najważniejszych spraw w zakresie bazy lokalowej uznał budowę Biblioteki Głównej oraz Biblioteki Wydziału Pedagogiki i Psychologii. Przychylnie postrzegana w miejscowym środowisku akademickim sprawność organizacyjna rektora Jamroza sprawiła, iż swoje stanowisko sprawował też i przez następną kadencję, w rezultacie do 2002 roku.

Uczelnia sukcesywnie rozwijała dydaktykę i pracę naukową, nabywała kolejne uprawnienia doktorskie i habilitacyjne, włączyła się w proces akredytacji.

Radość z nauki

W latach 2002−2005 funkcję rektora Uniwersytetu w Bia­łymstoku pełnił prof. dr hab. Marek Gębczyński. Nowe kolegium rektorskie postanowiło, iż kadencja będzie realizowana pod hasłem „O radowaniu się z uczenia się i nauczania”. Uznano, iż ze względu na narastające w społeczeństwie problemy z zachwianiem wartości w relacjach międzyludzkich sentencję tę należy wzbogacić maksymą DO, UT DES – DAJĘ, ABYŚ I TY DAŁ.

Kierowanie Uniwersytetem w latach 2002−2008 powierzono prof. dr. hab. Jerzemu Nikitorowiczowi – pedagogowi. Strategicznym zadaniem tej kadencji była ewolucja Uniwersytetu w Białymstoku „od uniwersytetu regionalnego do najbardziej znaczącego w regionie wschodnioeuropejskim”.

1 września 2007 roku w strukturze uczelni było już dziewięć Wydziałów: Biologiczno-Chemiczny, Ekonomii i Zarządzania, Filologiczny, Historyczno-Socjologiczny, Matematyki i Informatyki, Fizyki, Pedagogiki i Psychologii, Prawa oraz Wydział Ekonomiczno-Informatyczny w  Wilnie i zatrudnionych 836 pracowników akademickich.

Prof. Nikitorowicz pełnił funkcję rektora ponownie w latach 2008−2012. Wtedy też, wyzwaniem na miarę XXI wieku, stała się budowa kampusu dla wydziałów nauk matematyczno-przyrodniczych. Oddano też do użytku nowoczesną aulę przy Wydziale Pedagogiki i Psychologii. Powstały nowe kierunki i specjalizacje, przybywało studentów. W rankingach uczelnia plasowała się zazwyczaj w połowie stawki. W 2011 roku Fundacja Rozwoju Edukacji i Szkolnictwa Wyższego przyznała UwB certyfikat „Uczelnia Liderów” za wspieranie kreatywnych i innowacyjnych dążeń studentów oraz rozwijanie postaw proprzedsiębiorczych. Rok później Uniwersytet otrzymał tytuł „Dobra uczelnia – dobra praca” w konkursie na „Najbardziej innowacyjną i kreatywną uczelnię w Polsce”.

Rektorem UwB w latach 2012−2016 był prof. dr hab. Leonard Etel, prawnik. Był to niełatwy czas – problemy finansowe uczelni i zbliżająca się do końca,  lecz trudna, budowa kampusu. Ale udało się. W 2014 roku studenci trzech wydziałów: Biologiczno-Chemicznego, Matematyki i Informatyki oraz Fizyki − wprowadzili się do nowoczesnych sal dydaktycznych i innowacyjnych laboratoriów. Z inicjatywy UwB powstała też Sieć Uniwersytetów Pogranicza, skupiająca uczelnie z Litwy, Ukrainy i Białorusi, której głównym celem jest rozwijanie współpracy naukowej.

Od 1 września 2016 roku rektorem UwB jest dr hab. Robert Ciborowski, prof. UwB, ekonomista. Uniwersytet w Białymstoku wciąż się rozwija, stwarza coraz lepsze warunki do pracy naukowej i studiowania. W planach są nowe kierunki i specjalizacje oraz kolejny etap budowy kampusu, wraz z nowym budynkiem biblioteki uniwersyteckiej oraz obserwatorium astronomicznym.