Nieco ponad tydzień temu zakończyła się ogólnopolska konferencja naukowa „Biblioteka [w] transformacji: rola oprogramowania w transformacji bibliotek, archiwów i muzeów”, organizowana przez Bibliotekę Uniwersytecką im. Jerzego Giedroycia we współpracy z American Systems. Była ona kontynuacją wrześniowej konferencji, której jeden z celów stanowiła próba odpowiedzi na pytanie: czy biblioteki rzeczywiście podlegają stałej transformacji oraz czy mogą ją inicjować i realizować w praktyce? Temat spotkania zachęcił do uczestnictwa nie tylko pracowników bibliotek naukowych czy naukowych instytutów bibliotekoznawstwa i informacji naukowej, ale i specjalistów z innych dyscyplin – historyków, socjologów czy kulturoznawców, a prezentowane ciekawe referaty nierzadko stawały się zalążkiem zajmujących dyskusji. Wrześniowa konferencja, przebiegająca w inspirującej atmosferze, pozostawiła jednak u uczestników pewien niedosyt. Lekarstwem na to okazała się być kontynuacja, zaplanowana na przełom lutego i marca – tym razem w nadmorskim Kołobrzegu.

Konferencja, zatytułowana „Biblioteka [w] transformacji: rola oprogramowania w transformacji bibliotek, muzeów i archiwów”, skupiała się już na jednym z ważniejszych tematów zaprzątających obecnie pracowników instytucji GLAM (galerii, bibliotek, archiwów i muzeów), czyli nowoczesnych rozwiązaniach informatycznych, narzędziach do zarządzania zasobami bibliotecznymi, archiwami i uczelniami wyższych, systemami automatyzacji procesów oraz platformach cyfrowych wspierających dostęp do wiedzy. Była skierowana przede wszystkim dodyrektorów bibliotek, archiwów, bibliotekarzy systemowych oraz pracowników Centrów Kompetencji Cyfrowych na uczelniach wyższych i miała stanowić forum umożliwiające dzielenie się praktycznymi doświadczeniami z zakresu wdrażania oprogramowania w instytucjach kultury i nauki.

By umożliwić uczestnikom zaprezentowanie swoich projektów oraz podzielenie się sukcesami w implementacji innowacyjnych rozwiązań, a także zdobycie nowej wiedzy i umiejętności dotyczących konkretnych narzędzi, program konferencji obejmował prezentacje eksperckie oraz warsztaty praktyczne. W ciągu dwóch konferencyjnych dni zostało wygłoszonych 11 referatów podzielonych na sesje tematyczne. Pierwsza z nich została poświęcona repozytoriom instytucjonalnym – dr Leszek Szafrański, wicedyrektor ds. zasobów cyfrowych Biblioteki Jagiellońskiej, wprowadził uczestników konferencji w zagadnienia związane z wdrożeniami na przykładzie Repozytorium Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz Repozytorium Otwartych Danych Badawczych Uczelni Krakowskich. Natomiast mgr Daria Wojdanowicz i mgr Agnieszka Dolińska z Biblioteki Głównej Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu przedstawiały przebieg i wnioski z realizacji wdrożenia tamtejszego repozytorium, działającego na podstawie popularnego otwartoźródłowego systemu dSpace.

Druga sesja dotyczyła kolejnych tematów wdrożeniowych zarówno w teorii, jak i praktyce. Dr Dawid Kościewicz, zastępca dyrektora Biblioteki Głównej Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, przedstawiał metodę na tworzenie innowacyjnych rozwiązań, jaką jest Design Thinking. To podejście do tworzenia nowych produktów i usług w oparciu o głębokie zrozumienie potrzeb użytkowników, stawiające na pracę zespołową oraz eksperymentowanie i testowanie hipotez. Dr Kościewicz omawiał płynące z niego korzyści na przykładzie działalności Centrum DT HUB, funkcjonującego w Uniwersytecie Ekonomicznym. Mgr Wiesław Wróbel, zastępca Dyrektora Biblioteki Uniwersyteckiej im. Jerzego Giedroycia, zaprezentował przebieg i efekty realizacji projektu „Nowoczesny Uniwersytet dostępny dla wszystkich”, w ramach którego uruchomiono system biblioteczny do obsługi Biblioteki Zbiorów Dostępnych. Ideą tego działania było utworzenie stałej bazy wersji cyfrowej dokumentów bibliotecznych, gotowych do udostępniania studentom z niepełnosprawnościami na zasadzie zdalnego dostępu z własnych urządzeń poprzez logowanie w Centralnym Serwerze Uwierzytelniania. Prelegent w swoim wystąpieniu zwracał uwagę słuchaczy na problemy wynikające z konieczności przestrzegania prawa autorskiego oraz przedstawiał możliwości rozwoju systemu w przyszłości, a także dokonał praktycznej prezentacji jego funkcji (w tym deponowania i udostępniania zbiorów). Tomasz Kalota, pełnomocnik rektora ds. regionalnego GLAM w Uniwersytecie Wrocławskim, omawiał z kolei projekt „Workflow do opracowania publikacji cyfrowych na uczeni”. Miał on na celu stworzenie wirtualnego warsztatu pracy dla badaczy, naukowców i pracowników dydaktycznych UWr, który umożliwiałby samodzielne przygotowanie cyfrowych publikacji do prezentacji online oraz prowadzenie zajęć z wykorzystaniem materiałów źródłowych. W jego ramach pracowano nad opracowaniem lub rozwojem trzech e-usług: Agregatora Dorobku Naukowego, Wirtualnego Laboratorium Transkrypcji i Repozytorium Uniwersytetu Wrocławskiego. Prezentowane działania stanowiły doskonały przykład, jak dobrze zorganizowany workflow pozwala na lepszą organizację działań i uporządkowanie etapów pracy, zwłaszcza w dużych lub wielowątkowych projektach z udziałem wielu partnerów udostępniających różnego rodzaju zbiory.

Po lunchu nastąpiła sesja uwzględniająca również inne niż biblioteki instytucje z sektora GLAM. Rozpoczęła ją dr hab. Marlena Jabłońska, prof. Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, której wystąpienie miało na celu pokazanie obszarów wspólnych działalności galerii, bibliotek, archiwów i muzeów w Polsce. Prelegentka podkreślała przede wszystkim potrzebę zacieśniania współpracy oraz wskazywała możliwość transferu wiedzy i umiejętności pomiędzy tymi instytucjami jako rozwiązanie palącego problemu braku wystarczających zasobów do realizacji kolejnych projektów. Spore zainteresowanie wzbudził również referat Piotra Frąckowiaka, dyrektora Archiwum Uniwersytetu Szczecińskiego, w którym prelegent opowiadał o budowaniu marki archiwum, m.in. poprzez współpracę z uczelnianą administracją czy obecność w mediach społecznościowych. Mgr Sebastian Wojnowski, p.o. dyrektora Biblioteki Głównej Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie, zajął się natomiast przedstawieniem zalet wykorzystywania specjalistycznego oprogramowania w procesie publikacji czasopism i monografii naukowych w otwartym dostępie, pozwalające przenieść cały proces wydawniczy do serwisu internetowego. W swoim wystąpieniu omawiał również przykłady złych i dobrych praktyk udostępniania publikacji w otwartym dostępie, zarówno na przykładzie repozytoriów instytucjonalnych, jak i otwartych systemów publikacji czasopism czy monografii.  Pierwszy dzień konferencji zakończyło wystąpienie dr Aleksandry Losik, która na przykładzie PAN Biblioteki Kórnickiej poszukiwała odpowiedzi na pytanie czy cyfryzacja biblioteki naukowej w ramach projektu unijnego jest dla takiej jednostki, udręką, wyzwaniem czy może okazją do dalszego rozwoju. I mimo ostatecznej konkluzji, że w procesie realizacji wystąpiły wszystkie te elementy, to korzystanie z funduszy europejskich stanowi niezaprzeczalną szansę na wprowadzenie nowoczesnych metod pracy, podniesienie kwalifikacji zawodowych i wiedzy pracowników, a także danie użytkownikom narzędzi zapewniających lepszy dostęp do zgromadzonych zasobów.

Drugi dzień konferencji był krótszy, ale również zawierał ciekawe wystąpienia. Rozpoczął go Mateusz Michalski z Fundacji Instytut Edukacja Pro Futuro, którzy przedstawiał konkretne wskazówki, jak pozyskać finansowanie unijne na realizację projektów. Sporym zainteresowaniem cieszyła się także prezentacja warsztatowa dr. Mikołaja Pukianca z American Systems, który omawiał sposoby wykorzystania wirtualnej rzeczywistości w działalności bibliotek, muzeów czy archiwów, a także jej przydatność w edukacji. Chętnie wysłuchano również informacji o ofercie firmy digitalizacyjnej skanowanie.pl, w której produktami można się było zapoznać w trakcie trwania konferencji. Jednak niezaprzeczalnym gwoździem programu było otwarte forum dyskusyjne, w trakcie którego głos mógł zabrać każdy. Podczas dyskusji omawiano strategie cyfrowego udostępniania zasobów, narzędzia wspierające otwarty dostęp oraz innowacje w zakresie udostępniania zbiorów bibliotecznych online. Uczestnicy konferencji chętnie dzielili się również doświadczeniami z wdrożeń systemów bibliotecznych czy repozytoryjnych, a także wspólnie poszukiwali odpowiedzi na napotykane w trakcie tych procesów trudności.

Zorganizowana w Kołobrzegu konferencja miała być platformą do dyskusji na temat innowacyjnych kierunków rozwoju bibliotek naukowych oraz promowanie współpracy między bibliotekami naukowymi, muzeami i archiwami. Wnioskując z opinii i pochwał otrzymanych od uczestników, zakładany cel udało się osiągnąć. Podczas prezentacji, prelekcji i spotkań kuluarowych wymieniano się dobrymi praktykami, omawiano możliwości integracji systemów informatycznych między różnymi instytucjami, szukano sposobów na pokonanie piętrzących się wyzwań. Liczymy na to, że zasiane podczas spotkań i prelekcji ziarna inspiracji zaowocują kolejnymi, nowatorskimi projektami, a sama konferencja doczeka się kontynuacji.